Arbitraż (inaczej sądownictwo polubowne) cieszy się coraz większą popularnością, co wynika z szeregu zalet jakie niesie ze sobą skierowanie sprawy do rozstrzygnięcia w postępowaniu arbitrażowym zamiast zapewnianego przez państwo, zwykle długotrwałego i niekiedy zbyt kosztownego postępowania sądowego. Arbitraż pozwala bowiem stronom sporu na swobodne kształtowanie zasad prowadzenia i rozstrzygania sprawy, dzięki czemu zapada ono zazwyczaj znacznie szybciej, a postępowanie prowadzone jest taniej i w sposób bardziej poufny niż postępowanie przed sądem państwowym (inaczej powszechnym). Warto jednak mieć na uwadze, że aby arbitraż zachował powyższą przewagę nad sądownictwem powszechnym i zapewniał stronom korzyści płynące z korzystania z sądu arbitrażowego, należy zrównoważyć odpowiednie kompetencje, organizację pracy i przewidywalność orzecznictwa danego sądu arbitrażowego lub składu arbitrów z jego sprawnością i szybkością procedowania oraz niewysokimi kosztami.

Jako Kancelaria wyspecjalizowana w prowadzeniu postępowań arbitrażowych, oferujemy Państwu nasze usługi w zakresie sądownictwa arbitrażowego lub reprezentowania przed sądem arbitrażowym i zachęcamy do kontaktu pod następującymi danymi kontaktowymi: KONTAKT.

Arbitraż – zakres spraw

Zdecydowana większość spraw może być rozstrzygana w postępowaniu arbitrażowym, na co pozwala szeroka regulacja zakresu takich spraw, wyznaczona w art. 1157 kodeksu postępowania cywilnego („kpc”), który przewiduje, że „Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, strony mogą poddać pod rozstrzygnięcie sądu polubownego spory o prawa majątkowe lub spory o prawa niemajątkowe – mogące być przedmiotem ugody sądowej, z wyjątkiem spraw o alimenty”.

Z zakresu spraw mogących toczyć się przed sądem arbitrażowym wyłączone zostały więc tylko sprawy o alimenty oraz sprawy, których przedmiot nie pozwala stronom na zawarcie ugody, tj. takie, w których strony nie mogą swobodnie dysponować uprawnieniami przysługującymi im w ramach danego stosunku prawnego lub gdy szczególny przepis prawa wyłącza możliwość zawarcia między nimi ugody w danej sprawie. Arbitraż obejmuje zatem wszelkie pozostałe sprawy, zarówno o charakterze majątkowym, jak i niemajątkowym, które mogą być rozstrzygane przez sąd arbitrażowy (posiadają zdatność arbitrażową).

Arbitraż – swoboda kształtowania zasad postępowania

Ustawodawca pozostawił szeroki zakres swobody kształtowania przez strony zasad postępowania arbitrażowego, w którym strony zamierzają rozstrzygnąć istniejący lub mogący zaistnieć między nimi spór.

Zasady owe strony mogą określić (i) zawczasu, tj. wraz z nawiązaniem danego stosunku prawnego (np. dodając klauzulę arbitrażową do zawartej umowy), czyli na wypadek ewentualnego zaistnienia między nimi w przyszłości sporu dotyczącego owego stosunku prawnego lub (ii) post factum, tj. już po wystąpieniu sporu między stronami (art. 1161 § 1 kpc), kiedy strony decydują się skierować sprawę do rozstrzygnięcia przez dany sąd arbitrażowy lub skład arbitrów.

Zakres swobody kształtowania przez strony zasad postępowania arbitrażowego dotyczy m. in. wyboru lub określenia zasad wyboru osób mających rozstrzygnąć sprawę (arbitrów) lub wyboru sądu arbitrażowego, któremu powierzają sprawę do rozstrzygnięcia. W przypadku istniejącego już sądu arbitrażowego (inaczej stałego sądu arbitrażowego), któremu strony powierzają sprawę, zasady postępowania są zwykle określone w regulaminie tego sądu, co nie wyklucza jednak ich modyfikacji za zgodą stron (art. 1161 § 3 kpc), a w przypadku, gdy sprawę rozstrzygnąć mają wybrane przez strony osoby (inaczej sąd arbitrażowy ad hoc lub arbitraż ad hoc), zasady takie wymagają uzgodnienia między stronami lub przez arbitrów prowadzących arbitraż. Strony mają również niemal pełną swobodę w określeniu miejsca prowadzenia sprawy, języka procedowania, zakresu i poziomu poufności postępowania, mogą wyznaczyć arbitrom lub sądowi arbitrażowemu ramy czasowe na rozstrzygnięcie sprawy, a nawet zdecydować, aby ich sprawa została rozstrzygnięta według ogólnych zasad prawa lub według zasad słuszności zamiast w oparciu o obowiązujące przepisy prawa powszechnego (art. 1194 kpc).

Arbitraż – wady i zalety

Arbitraż posiada wiele zalet, wśród których wymienia się przede wszystkim jego szybkość i sprawność procedowania, dzięki czemu sądy arbitrażowe zjednują sobie coraz szersze grono zwolenników, skutecznie konkurując z często prowadzonymi zbyt długo lub mniej sprawnie postępowaniami przed sądami państwowymi. Podkreślenia wymaga, że w arbitrażu, w przeciwieństwie do sądownictwa powszechnego, to od stron w dużej mierze zależy jakie zasady postępowania ustalą, co w przypadku właściwego ich ustalenia lub skorzystania z sądu arbitrażowego o odpowiednio dostosowanym regulaminie postępowania, może wydatnie przełożyć się na zapewnienie sprawności i szybkości rozstrzygnięcia sprawy. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, że arbitraż jest co do zasady jednoinstancyjny, chyba że strony umówią się inaczej, co sprawia, że po wydaniu orzeczenia można z niego skorzystać niemal od razu, gdyż nie istnieje ryzyko odwołania się przez którąkolwiek ze stron do sądu drugiej instancji z przyczyn merytorycznych.

Do głównych zalet jakie niesie ze sobą arbitraż zalicza się również niskie koszty postępowania, na co również wpływ mają przede wszystkim strony, które mogą poddać sprawę pod rozstrzygnięcie składu arbitrów, z którymi umówią się na niewysokie wynagrodzenie lub sądu arbitrażowego, którego opłaty za prowadzenie sprawy nie przekraczają kosztów postępowania przed sądem powszechnym, które zaś w wielu sprawach, w szczególności liczone jako procent wartości przedmiotu sporu, mogą osiągać wysokie wartości. Należy jednak każdorazowo porównać przewidywane koszty postępowania przed sądem powszechnym z kosztami postępowania przed sądem arbitrażowym, aby móc wybrać korzystniejsze finansowo rozwiązanie.

Postępowanie przed sądem arbitrażowym ma zazwyczaj ściśle poufny charakter, na co strony mogą umówić się w klauzuli arbitrażowej i zastrzec odpowiedzialność każdej ze stron za ewentualne nie dotrzymanie określonych zasad poufności lub co może wynikać i zwykle wynika z regulaminu sądu arbitrażowego. Zapewnia to ograniczenie wglądu w przedmiot i przebieg sprawy ze strony niepowołanych osób trzecich lub wręcz w ogóle ukrywa przed osobami trzecimi informację o postępowaniu lub sporze między stronami, co rzadko jest możliwe w sprawach prowadzonych przez sąd państwowy.

Wreszcie cenną zaletą postępowania arbitrażowego jest swoboda kształtowania procedur i zasad postępowania, co pozwala na optymalne wykorzystanie powyżej opisanych jakie posiada arbitraż, ale również umożliwia wygodne ukształtowanie wielu kwestii o charakterze technicznym, jak np. miejsce postępowania, język postępowania oraz dobór arbitrów o odpowiednich kwalifikacjach lub fachowej wiedzy, co jest szczególnie ważne w sprawach wymagających wiedzy z konkretnej dziedziny, której nie posiadają sędziowie sądów powszechnych.

Podsumowanie

(i) Arbitraż stanowi atrakcyjną alternatywę dla postępowania sądowego, dając stronom sporu możliwość skorzystania z szeregu zalet jakie niesie ze sobą swoboda kształtowania zasad postępowania arbitrażowego.

(ii) Decydując się na skierowanie sprawy do arbitrażu należy jednak odpowiednio zrównoważyć prostotę procedowania przez powołany skład arbitrów lub wybrany sąd arbitrażowy, co pozwala na przyspieszenie i obniżenie kosztów postępowania, z zachowaniem odpowiedniego profesjonalizmu i kwalifikacji składu orzekającego oraz przewidywalności orzecznictwa, co zapewnia zachowanie poufnego charakteru postępowania oraz skuteczność i trafność rozstrzygnięcia sprawy.